"Wsiąść do pociągu byle jakiego..." Indyjskie koleje.

... nie dbać o bagaż, nie dbać o bilet, trzymając w ręku kamyk zielony... No dobrze, bez bagażu i kamyka da się, ale zapomnijcie o podróży bez biletu i wcześniejszej rezerwacji. Najlepiej z miesięcznym, albo dwumiesięcznym wyprzedzeniem.

Jesteśmy dziś w Indiach i opowiemy o fascynującym zjawisku - indyjskiej kolei.

To jedna z największych sieci kolejowych na świecie. 115 tysięcy kilometrów torów kolejowych, ponad 7000 stacji, prawie 1,5 miliona pracowników, ponad 60 tysięcy wagonów pasażerskich, 9 tysięcy lokomotyw i wreszcie 13 tysięcy pociągów, które przewożą 23 miliony pasażerów. Dziennie!

Historia kolejnictwa w Indiach sięga połowy XIX wieku. Wówczas nie było nawet metra torów. Idea przyszła z Anglii, a pierwsza trasa z Bombaju do Thane została otwarta w roku 1853. Kilkanaście lat później uruchomiono ważną linię prowadzącą w poprzek indyjskiego subkontynentu z Bombaju do Kalkuty. Stała się ona jedną z inspiracji do napisania powieści "W 80 dni dookoła świata" Jules'a Verne'a. Była to również era powstawania wspaniałych dworców kolejowych, z których największym arcydziełem pozostaje wzniesiony w Bombaju w 1880 roku wiktoriańsko-gotycki budynek nazwany na cześć królowej Victoria Terminus, przemianowany w 1996 roku na Chhatrapati Shivaji Terminus.

W latach dwudziestych poprzedniego wieku nastąpiła gwałtowna rozbudowa sieci kolejowej, czemu sprzyjał boom ekonomiczny. Później przyszły lata chude, kryzys, wojna, aż wreszcie w 1947 roku Indie stały się niepodległym państwem. Kolej przeszła w ręce Rządu i zaczęła być zarządzana przez Ministerstwo Transportu. Dziś nikt nie wyobraża sobie bez niej życia w Indiach. Trudno by było inaczej, bo korzysta z niej 8,5 miliarda ludzi rocznie. 

Już sama wizyta w hali biletowej sprawia, że człowiek czuje się w jakby w innym świecie. Oprócz ludzi zainteresowanie podróżą wyraźnie wyraża żywy inwentarz.

Będąc szczęśliwym posiadaczem biletu można, a właściwie wskazane jest sprawdzić, czy jest się na liście pasażerów. Listy są wywieszone zwykle na tablicach w pobliżu kas, a na pewno znajdziecie je przyklejone na wagonie, którym się podróżuje. Przy okazji dowiecie się jak nazywają się współpasażerowie, ile mają lat, jakiej są płci i skąd oraz dokąd jadą. Rzecz jasna współpasażerowie tego samego dowiedzą się o Was. Poznacie też tych, którzy nie mieli szczęścia i znajdują się na liście rezerwowej, mając szansę na miejsce, jeśli nie zgłosi sie pasażer z wykupionym biletem.

By jednak wykupić bilet trzeba przejść prawdziwe piekło. Indyjskie koleje posiadają w pełni komputerowy system rezerwacji, ale nie pozwalają płacić kartą Master, czy Visa. Preferowana jest bowiem American Express. Dopiero skorzystanie ze specjalnej strony pośrednika i połączenie swego konta z kontem na oficjalnej stronie indyjskiej kolei da możliwość zakupu biletu z zagranicy. By zarejestrować się na stronie kolei wymagany jest indyjski numer telefonu. Można to obejść, podając fałszywy numer, wysyłając e-mail o tym, że nie doszedł SMS aktywujący konto i otrzymać tenże w postaci wiadomości elektronicznej. Niemniej 20 kroków do przejścia w celu rezerwacji biletu sprawia, że nie jest to łatwe zadanie. No i ważne - rezerwacje otwierają się na 60 dni przed podróżą. Kiedyś było to 90, a nawet 120 dni, ale urzędnicy stwierdzili, że nie należy tak wcześnie planować podróży. Pociągi na popularnych trasach wypełniają się błyskawicznie, a miejsc w niektórych klasach jest niewiele. Przykładowo, na nocnej trasie z Mumbaiu na Goa było tylko  ... pół wagonu najwyższej klasy, co oznaczało zaledwie 3 przedziały. Drugą połowę wagonu zajmowała klasa AC2. Trzeba więc działać szybko. Jeśli ktoś wybiera się do Indii i ma problem z zakupem biletów - zapraszamy do kontaktu.

Zanim zabierzemy się za rezerwację biletu musimy zdecydować w jakiej klasie chcemy podróżować. A jest ich ... osiem. Różnią się klimatyzacją lub jej brakiem, ilością miejsc w wagonie, ich konfiguracją, rodzajem ławek lub miejsc leżących, no i ... rodzajem toalet (europejska lub hinduska) oraz ich czystością. Nie oznacza to, że chcielibyście spędzić wakacje w toalecie pierwszej klasy sypialnej. Generalnie na czystość należy lekko przymknąć oko, nie jest to bowiem mocna strona Indii. Ale w AC1, czyli klimatyzowanej pierwszej klasie leżącej otrzymacie świeżą pościel w papierowych kopertach, doświadczycie słodkiego snu w dwu lub czteroosobowej kabinie o szerokich łóżkach i zamkniecie się w przedziale od środka. Nie liczcie jednak na sterylną czystość.

Najtańsza jest "second sitting", czyli druga klasa siedząca. Ma jedną zaletę. Jest 10 razy tańsza od pierwszej. Biorąc jednak pod uwagę, że całonocna, ośmio czy dziesięciogodzinna podróż w pierwszej klasie jest w cenie przejazdu z Trójmiasta do Warszawy, pewnie warto skorzystać z wygody. Pociągi w Indiach są bardzo tanie. Daje to możliwość podróży najbiedniejszym, często tym którzy raz w roku wracają do rodzin, pracując daleko poza domem, by zarobić na życie swoje i bliskich. Korzystają również ci biedacy, którym religia nakazuje odwiedzenie świętego miejsca. Albo ci, którzy wybierają się na ekonomiczne wakacje. Spotkacie ich często w takim oto wagonie.

Zwie się sleeper, nie posiada klimatyzacji, którą świetnie zastępuje możliwość całkowitego otwarcia okien, ale ma za to miejsca do leżenia. W dzień co prawda część z nich musi być złożona, ale po bokach wagonu można zarezerwować nieco krótsze leżanki. Cena? Dwa razy wyższa od klasy najniższej, ale pięć razy niższa od pierwszej. Zwykle wagonów w tej klasie jest najwięcej. Z bardziej popularnych są jeszcze klimatyzowane, sypialne AC Two Tier, AC Three Tier, różniące się ilością łóżek w wagonie oraz firankami, zamiast przedziałów. Oprócz tego występuje pierwsza i druga klasa AC Chair Car, z "lotniczymi" siedzeniami i przyciemnionymi oknami, które świetnie nadają się na dzienną podróż.

Jednakże to w sleeperze dzieje się najwięcej. Prawdziwy tygiel Indii.

Przez wagon przechodzą dziesiątki sprzedawców, głównie jedzenia i napojów. Ale spotkaliśmy również handlarzy odzieżą, gazeciarzy, sprzedawców zabawek dla dzieci, różnego rodzaju gadżetów wydających dziwne dźwięki, czy śrubokrętów i innych narzędzi. I taką mamy refleksję: kto nabędzie w pociągu obcęgi, czy młotek? Z pewnością jednak większość kupi poniższe curry z soczewicy serwowane prosto z wiadra.

Chętnie wypije też masala chai, kulinarnego bohatera dzisiejszej opowieści.

Albo schłodzi się wodą lub innym zimnym napojem.



Sprzedawców żywności jest od zatrzęsienia. Głośno oznajmiają swe przybycie i reklamują produkt. Od orzeszków przez owoce, różnego rodzaju wegetariańskie lub mięsne curry, zupy, samosy, które sami chętnie spożywaliśmy, biryani i inne smakołyki, których nazwy i składu nie byliśmy w stanie rozszyfrować. A wszystko w cenach od kilkudziesięciu groszy do kilku złotych. Sleeper ma jeszcze jedną zaletę - bliskie spotkania z Hindusami. Są ciekawscy, zadają swą łamaną angielszczyzną pytania, chcą zrobić wspólne zdjęcie. Pytania: "where from?", "what country?", "your name?", "like India?" są na porządku dziennym. Wzajemna ciekawość wspiera interakcję i chęć wymiany poglądów, którą czasem ogranicza język. Ale od czego są gesty?

Pociąg na stacji stoi zwykle od kilku do dziesięciu minut. Wystarczy by zamówić świeżego omleta masala, który przygotowywany jest na peronie tuż obok wagonu. Klienci tacy jak my wzbudzają ogólną ciekawość.

Sprzedawcy, którzy decydują się na sprzedaż wewnątrz pociągu muszą baczyć na moment kiedy pociąg wreszcie ruszy. Sprzedaż odbywa się do ostatniej chwili. Pociąg zaś leniwie toczy się przez kilkadziesiąt sekund, by sprzedawcy mogli wyskoczyć zeń, a pasażerowie z omletem, czy innym świeżym kąskiem zdążyli wskoczyć. Sprzedawcy mają jeszcze jeden patent - własne mini-stoliki, które pozwalają im położyć swe ciężkie produkty, oczekując na przyjazd kolejnego pociągu.

Klienci zaś po sutym posiłku mogą sobie pozwolić na relaksującą drzemkę.

Czy ktoś się jeszcze dziwi, że w indyjskich pociągach nie ma odpowiednika naszego "WARS-u"? Sprzedawcy nie wyczerpują wszystkich opcji kulinarnych. Jeśli ktoś ma ochotę na świeżo przygotowane danie i nie ma ochoty wyściubiać nosa z wagonu, ma dodatkową możliwość. Otóż około jedenastej po pociągu chodzi konduktor zbierając zamówienia. Zapisuje przy tym numer miejsca i rodzaj dania, zwykle veg lub non veg, czyli danie wegetariańskie lub mięsne. Godzinę później, na jednej ze stacji odbiera świeżo ugotowany posiłek, który trafia wprost do zamawiającego. Sam stałem się beneficjentem pysznej porcji biryani. Pół godziny później ten sam konduktor przychodzi po należną zapłatę uszczuplając mój budżet o równowartość 3,5 złotego. Z tej opcji korzysta tylko niewielka część pasażerów, bo dla Hindusów żądza jedzenia jest decyzją spontaniczną. Nie zmienia to mojej oceny zjawiska - w Indiach jedzenie chodzi za człowiekiem, nie człowiek za jedzeniem...

Wróćmy na stację kolejową, bo tu dzieje się nie mniej niż w wagonie sleeper'a. Jeśli macie spory bagaż - zatrudnijcie tragarza. Poznacie go po czerwonym uniformie.

Mając jeszcze większy - nadajcie pakunki do wagonu bagażowego.

Większość jednak radzi sobie po swojemu. Rozwiązaniem problemu jest własna głowa...

...lub plecy.

Szukając swego pociągu słuchajcie komunikatów, które potwierdzą dane z tablic informacyjnych - jaki pociąg, dokąd zmierza, który peron. Każdy z pociągów ma swój indywidualny numer i nazwę...

... często w języku hindi.

By znaleźć swój wagon, warto zapoznać się ze wspomnianą wcześniej listą lub cierpliwie słuchać długiego komunikatu oznajmiającego, w którym sektorze znajduje się dana klasa i wagon. Dlaczego warto słuchać? Bo przeciętna lokomotywa długodystansowego pociągu ciągnie około 25 wagonów, co przekłada się na długość 700 metrów. Wyobraźcie sobie konieczność sprintu z bagażami, jeśli okazałoby się, że wagon znajduje się kilkaset metrów dalej.

Kiedy wreszcie dotrzecie do swego wagonu, zajmiecie miejsce, możecie życzyć sobie आपकी यात्रा शानदार हो, czyli szczęśliwej podróży. I zacząć modlić się, by punktualnie dotrzeć na stację docelową. Indyjskie pociągi są generalnie punktualne, przyjmując że półgodzinna tolerancja nie jest problemem. Zdarzają się czasem opóźnienia rzędu godziny lub dwóch. Trzeba jednak pamiętać, że długodystansowy pociąg przemierza czasem ponad 2000 kilometrów, a podróż trwa ponad półtorej doby. Najdłuższa zaś trasa z północnego stanu Asam do Tamil Nadu na południu mierzy 4300 kilometrów, które przemierza się w 55 godzin. Nie dla nas taki hardcore, ale znajdują się amatorzy takiej podróży.