W japońskich ogrodach.

Podczas podróży po Japonii odwiedziliśmy sporo ogrodów. Większość z nich otaczała różne świątynie.  Były to dla nas miejsca wytchnienia, kontemplacji piękna przyrody, relaksu, którego próżno było szukać w miejskim zgiełku. Wystarczyło wysiąść z autobusu, wejść przez bramę do ogrodu i mieliśmy wrażenie, że jesteśmy w innym świecie. Dziś to bardzo miłe wspomnienia. Marzy mi się wyjazd do Japonii w porze Hanami (kwitnienia wiśni), ale jeszcze bardziej w tej jesiennej, kolorowej.  Dlatego coraz częściej wracam wspomnieniami do japońskich wakacji i postanowiłam napisać nie o jakimś konkretnym miejscu, ale o różnych ogrodach, które z Piotrem odwiedziliśmy.

Według zasadniczych założeń japoński ogród ma naśladować przyrodę, powinien być harmonijny. Pierwsze zakładane ogrody były związane z religią shinto i  silnymi wpływami chińskimi, z taoizmem i buddyzmem (ok. VI w.). Jednak z czasem Japończycy wypracowali swoje własne zasady estetyki. Pierwsze prace o ogrodnictwie pojawiły się już w VIII wieku. Dziś ogrody traktowane są niczym dzieła sztuki, inspirowane naturą są jej interpretacją, a nie kopią. Mają być naturalne, ale nie dzikie. Są, mimo wspólnych zasad ich tworzenia, bardzo różne, pełne ukrytej symboliki, o której napisałam poniżej. Niezwykłe w dbałości o detale, eleganckie i proste, budzą zachwyt Japończyków i obcokrajowców. Bez ogrodów wizerunek tego kraju byłby niekompletny.

Ogrody, które widzieliśmy można podzielić na dwa rodzaje. Tsukiyama to ogród z pagórkami, kamieniami, stawami i strumieniami. 

(Kinkaku-ji - Świątynia Złotego Pawilonu - świątynia buddyjska zen, Kioto)

Karesansui to ogród płaski, w którym nie dominuje roślinność ale żwir i piasek, czasem nazywany jest ogrodem kamiennym lub ogrodem Zen.

  (Kamienny ogród przy buddyjskiej świątyni zen - Kodai-ji, Kioto)

Wszystkie rodzaje ogrodów są asymetryczne, zgodnie z tym, że w naturze symetria nie występuje, a jeśli już to jest dziełem przypadku.  Nie występują w nich również linie proste. Budynki są  starannie wkomponowane i mają współgrać z pionowymi elementami takimi jak drzewa czy kamienie.

(Ogród buddyjskiej świątyni zen Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto)

Inną cechą jest miniaturyzacja. Japończycy starają się na niewielkim obszarze umieścić  duży  krajobraz. Jak to możliwe? Otóż woda, która przybiera postać strumyków, oczek wodnych, stawów naśladuje morza, jeziora i rzeki. 

 (ogród przy  buddyjskiej świątyni zen  Kinkaku-ji, Kioto)

Woda symbolizuje i wnosi do ogrodu ruch. Wodospady i rwące potoki symbolizują pierwiastek męski, a spokojne strumyki kobiecy.

 (Ogród przy Kencho-ji,  kompleksie  klasztornym szkoły Zen Rinzai w Kamakurze, najstarszym klasztorze Zen w Japonii)

Oba rodzaje cieków łączą się w stawach symbolizujących morza.  W zbiornikach wodnych można zobaczyć pływające koje.

Zasady planowania wody w ogrodach zawarto już w fachowej literaturze w XI wieku. Najkorzystniejszy układ wody jest taki, kiedy płynie ze wschodu na zachód (gdyż porywa zło i przynosi zdrowie i długie życie).  Inny gdy płynie z północy na południe przynosząc tym samym szczęście.  Kaskada wody czy wodospad powinny być skierowane w stronę Księżyca i tak zaprojektowane, żeby uchwycić odbicie Księżyca w wodzie.  Tam gdzie jest woda spotykamy też charakterystyczne mostki.

 (Ogród Koko-en w Himeji)

Symbolizują one drogę do raju i nieśmiertelności. Wykonane są z drewna lub kamienia, często wygięte są w charakterystyczny łuk, czasem pomalowane są na czerwono, zgodnie z chińską tradycją, częściej jednak pozostają w barwie naturalne.

(Ogród przy Chion-in, głównej świątyni Jōdo-shū - szkoły buddyzmu japońskiego w Kioto)

 

 (Ogród przy buddyjskiej świątyni zen - Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto)

W buddyjskiej symbolice woda i kamień  jest jak yin i yang, dwa przeciwieństwa, które się uzupełniają. Kamienie symbolizują siłę oraz niezmienność i trwałość przyrody.

(Ryōan-ji - Świątynia Uspokojonego Smoka - ogród zen, Kioto)

Stosowane w ogrodach  mają naturalny kolor, formę, fakturę, symbolizują też góry i wzniesienia. W ogrodach Zen umieszczane są w ilości nieparzystej i stanowią "wyspy" na obszarze żwiru. Zwykle układa się je w kompozycjach złożonych z dwóch, trzech, pięciu lub siedmiu. Kompozycje trzech kamieni spotyka się najczęściej, wśród nich najwyższy symbolizuje niebo, najniższy ziemię, a średni ludzkość.

(Tenryu - ji, świątynia buddyjska zen, Kioto) 

Szorstkie skały reprezentują góry, gładkie i okrągłe skały osadowe umieszczane są wokół stawów i oczek, twarde metamorficzne przy wodospadach i strumieniach.

 (Ogród przy buddyjskiej świątyni zen Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto)

Żwir grabiony jest w taki sposób, żeby powierzchnia przypominała falującą wodę.

(Kamienny ogród przy Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto)

 (Ogród zen przy buddyjskiej świątyni Hase-dera w Kamakurze)

Piasek i żwir  w ogrodzie reprezentują wodę i chmury, białe symbolizują czystość, ale można spotkać szare lub  brązowe.

(Ogród przy Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto) 

(Ogród kamienny przy Chion-in, głównej świątyni Jōdo-shū - szkoły buddyzmu japońskiego w Kioto) 

Ogrody kamienne wykorzystywane są do dziś jako miejsca do medytacji, mają niezwykle uspokajającą moc.

(Kamienny ogród przy buddyjskiej świątyni zen - Kodai-ji, Kioto)) 

Rośliny to oczywiście bardzo ważny element ogrodów. Najważniejsze są te zimozielone symbolizujące długowieczność. Rosną w nich z reguły różne sosny,

 (Ogród przy Ginkaku - ji, Świątyni Srebrnego Pawilonu w Kioto)

azalie, magnolie, cedry, miłorzęby,

klony i wiśnie. Dla nas szczególnie piękne wydawały się klony, które mają w Japonii drobne liście i których sfotografowałam z kilkadziesiąt ;)  

Pięknie prezentują się też laski bambusowe.

(Bambusowy las Sagano - Arashiyama, Kioto) 

Każda roślina rosnąca w ogrodzie ma swoje ukryte zadanie estetyczne.  Jedne  sadzone są po to by ukryć niepożądane cechy zabytków, inne by służyć jako tło lub stworzyć malowniczą scenę pejzażu ogrodowego.

 (Ogród przy Chion-in, głównej świątyni Jōdo-shū - szkoły buddyzmu japońskiego w Kioto)

 (Ogród przy Chion-in, głównej świątyni Jōdo-shū - szkoły buddyzmu japońskiego w Kioto)

Czasem drzewa są starannie przycięte by nie zasłaniać widoków na ogród, inne są tak wymodelowane by zapewnić cień lub lepsze odbicie w wodzie. 

Niektóre przycięte są w kule lub kształty imitujące fale, aby odpowiednio odbijać  światło słoneczne.

 (Ogród Suizenji-jojuen w Kumamoto)

(przy szintoistycznej świątyni Tosho-gu w Parku Ueno w Tokio)

 (przed Pałacem Cesarskim w Tokio)

Kwiaty w tradycyjnych ogrodach są rzadkością. Przypisuje im się znaczenie symboliczne i są reprezentantami pór roku. Wiosnę symbolizują azalie i kamelie, lato kosaćce, trzykrotki i liriope, a jesień chryzantemy. Wyglądają jakby wyrosły w jakimś miejscu przypadkiem.  

W ogrodach przy świątyniach buddyjskich spotykaliśmy kwiaty lotosu. Ich korzenie rosnące w mule na dnie wody symbolizują nędzę ludzkiego życia, natomiast kwiaty czystość ducha, którą można osiągnąć dzięki naukom buddyjskim.

To co nam się bardzo  podobało i stanowiło niezwykłą ciekawostkę, to całe dywany mchu, pieczołowicie pielęgnowanego ze źdźbeł trawy, wyścielające powierzchnie niektórych ogrodów.

(Ogród przy Tenryu - ji, świątyni buddyjskiej Zen, Kioto)  

Inne ogrodowe elementy to latarnie wykonane z metalu lub kamienia,

(kamienne latarnie przy Kitano Shrine - szintoistycznej świątyni w Nikko)

posągi,

(Ryōan-ji - Świątynia Uspokojonego Smoka - ogród Zen, Kioto)

  

(posążki Jizo przy buddyjskiej świątyni Hase-dera w Kamakurze)

(Posąg Buddy w Ogrodzie przy Tokei-ji,  świątyni Zen Rinzai w Kamakurze)

kamienne przejścia na wodzie,

(Ogród Koko-en w Himeji)

łańcuchy lub sznury zamiast rynien.

Budowle jeśli nie są świątyniami, mają ciekawy, tradycyjny wygląd i są pięknie wkomponowane  w klimat ogrodu.

 
(Dom do ceremonii picia herbaty Iho-an w ogrodzie przy świątyni buddyjskiej Zen Kodai-ji w Kioto)

 W ogrodach można też zobaczyć kamienne zbiorniki z wodą, napełniane przez rury z bambusa z chochelkami. Służą one najczęściej do mycia rąk.

(Ryōan-ji - Świątynia Uspokojonego Smoka - ogród Zen, Kioto)

Pobyty w ogrodach uświadomiły nam, jak wielka praca stoi za tym co widzimy. Ogrodnicy są niczym artyści. Muszą mieć nie tylko zmysł estetyczny, ale i fachową wiedzę, również z zakresu historii i kultury związanej z ogrodami. Odwiedzający podziwiają ich dzieła, choć oni sami pozostają anonimowi.

Jeśli wybierzecie się kiedyś do Japonii latem, to z całą pewnością wszędzie gdzie będziecie, dopadnie Was towarzystwo cykad. Nigdzie nie spotkaliśmy tak głośnych owadów.

Są sporych rozmiarów (ok. 8 cm dł.) i wytwarzają hałas, który czasem trudno znieść. Zdarza się, że przelatują koło głowy z głośnym bzyczeniem. Raz byliśmy też świadkami złapania cykady przez ptaka. Ofiara wydawała z siebie dźwięki przypominające lament.

  

Japońskie ogrody zwiedzaliśmy przy różnej pogodzie co z pewnością widać na zdjęciach. Lato jest w Japonii porą deszczową i warto o tym pamiętać kupując bilety. Jednak ogrody wyglądają pięknie w każdych warunkach, deszcz stanowi jedynie problem przy robieniu zdjęć, bo trzeba mieć nad głową parasolkę. Wróciliśmy z przekonaniem, że jeszcze do Japonii polecimy i głównym powodem naszego powrotu jest właśnie urok natury tego kraju.